- Γρηγόριος Παλαμάς
- I
(Κωνσταντινούπολη 1296 – Θεσσαλονίκη 1359). Θεολόγος. Υπήρξε ηγέτης του μυστικιστικού κινήματος του ησυχασμού και αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια, γεγονός που του επέτρεψε να σπουδάσει κοντά στον διάσημο φιλόσοφο Θεόδωρο Μετοχίτη. Πολύ νέος όμως αποσύρθηκε στο Άγιον Όρος, αρχικά, έπειτα σε σπήλαιο κοντά στη Βέροια και τελικά πάλι στο Άγιον Όρος, όπου επιδόθηκε στη μελέτη της ασκητικής φιλολογίας και απέκτησε τη φήμη σοφού αναχωρητή. Ευρύτερα γνωστός έγινε μετά το 1334, όταν ανέλαβε την υπεράσπιση του ησυχασμού εναντίον του λόγιου μοναχού Βαρλαάμ του Καλαβρού, που επέκρινε και ειρωνευόταν τις μυστικιστικές θεωρίες των αγιορειτών. Μία σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη (1341) δικαίωσε τον Γ.Π., αλλά το ζήτημα πήρε πολιτικές προεκτάσεις.Ο Γ.Π., επειδή θεωρήθηκε φίλος του διεκδικητή του αυτοκρατορικού θρόνου Ιωάννη Καντακουζηνού, φυλακίστηκε (1343). Το 1346 τα πράγματα άλλαξαν: ο Καντακουζηνός μπήκε νικητής στην Κωνσταντινούπολη, διόρισε έναν φίλο του πατριάρχη, ο οποίος χειροτόνησε τον Γ.Π. αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης. Ο Γ.Π. όμως δεν μπόρεσε να εγκατασταθεί στην έδρα του παρά μόνο όταν ο αυτοκράτορας κατέλυσε την εξουσία των Ζηλωτών, του πολιτικού και θρησκευτικού κόμματος που αντιπολιτευόταν τον Καντακουζηνό και κυβερνούσε από το 1342 τη Θεσσαλονίκη. Το 1351 μία σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη καταδίκασε οριστικά τον Νικηφόρο Γρηγορά και όσους εξακολουθούσαν να είναι αντίθετοι με τον Γ.Π. και τον ησυχασμό. Από τότε ο Γ.Π., με εξαίρεση μία σύντομη αιχμαλωσία του από τους Τούρκους, έζησε απερίσπαστος. Σχεδόν αμέσως μετά τον θάνατό του ανακηρύχθηκε άγιος. Με τα πολυάριθμα έργα του, που αναφέρονται σχεδόν όλα στην έριδα ή στη διδασκαλία του ησυχασμού, ο Γ.Π. αναδείχθηκε ο κυριότερος απολογητής και ερμηνευτής του ορθόδοξου μυστικισμού.IIΠεριοδική έκδοση της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης. Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε το 1917. Στο περιοδικό είχαν καταχωρηθεί αξιόλογες ιστορικές και θεολογικές μελέτες καθώς και κείμενα γενικότερου φιλολογικού ενδιαφέροντος.
Dictionary of Greek. 2013.